Theo Dư địa chí Ninh Bình, không gian văn hóa Hoa Lư tứ trấn là khái niệm chỉ vùng văn hóa kinh đô Hoa Lư được giới hạn trong tầm ảnh hưởng của bốn ngôi đền thiêng thờ các vị Thần, Thánh trấn giữ 4 hướng chính vào kinh thành xưa (nay là cố đô).
Bốn Ngôi đền chính của Hoa Lư tứ trấn: Đông – Tây – Nam – Bắc lần lượt là: đền Thiên Tôn, đền Cao Sơn, đền Quý Minh và đền Thánh Nguyễn.
Một phần không gian văn hóa tâm linh chùa Bái Đính, Ninh Bình (ảnh: tuyengiao.vn)
1. Động Thiên Tôn
Động Thiên Tôn nằm ở khu vực núi Dũng Đương, là một trong những hệ thống các danh sơn nằm trên địa bàn huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Đây là đền thờ Thánh Trấn Vũ Thiên Tôn.
Trấn Vũ Thiên Tôn hay Chân Vũ Đế Quân chính là Huyền Thiên Thượng đế Kim Thuyết hóa thân, với vai trò tổng chỉ huy thiên binh, thiên tướng, được cử xuống trần để trừ yêu, đẹp loạn.
Cổng tam quan động Thiên Tôn (ảnh: Báo Ninh Bình)
Toàn cảnh khu vực động - chùa Thiên Tôn là những kiến trúc cổ kính lẫn trong vườn rộng và nhiều cây ăn quả, cây đại thụ. Động Thiên Tôn gồm có hang Ngoài và hang Trong
Ngay cửa hang Trong có một Long Đĩnh làm toàn bằng đá xung quanh đều chạm khắc nổi rồng mây. Trong toà Long Đĩnh chỉ đặt một tượng Thiên Tôn bằng đồng, đứng trên lưng rùa.
Bên trong động Thiên Tôn (ảnh: Báo Ninh Bình)
Tượng được trang trí nhiều mầu sắc rực rỡ. Hai tay thần để trước ngực, nắm trắc đốc kiếm thần, chống mũi kiếm xuống lưng rùa.
2. Đền Thánh Nguyễn
Đền được xây dựng trên nền ngôi chùa có tên là Viên Quang do chính Nguyễn Minh Không lập vào năm 1121. Khi ông mất, nhân dân Đàm Xá nhớ ơn biến chùa Viên Quang thành đền thờ Thánh Nguyễn.
Đền Thánh linh thiêng (ảnh: Khám phá Việt Nam - VTV)
Đền Thánh Nguyễn được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật Quốc gia.
Đền thờ Đức Thánh Nguyễn còn lưu giữ nhiều hiện vật cổ. Trước tiền đường thiêu hương là 2 con sóc đá thời Lê sơ, trong tiền đường có 2 chiếc trống tương truyền thời Lý – Trần, toàn bộ khám thờ thời Nguyễn,...
Đức Thánh Nguyễn (ảnh: Khám phá Việt Nam - VTV)
Ngoài giá trị lịch sử, đền còn được ghi nhận giá trị đặc sắc bởi nghệ thuật chạm trổ, điêu khắc tinh xảo.
3. Đền Quý Minh (Đền Trần)
Thánh Quý Minh đại vương là một trong số những vị thần được người dân thờ phụng theo tín ngưỡng dân gian tại đền Trần.
Đền Trần thờ Thánh Quý Minh (ảnh: VnExpress)
Theo Ngọc phả hiện đang lưu giữ tại đền Cả (Hoa Lư, Ninh Bình), Quý Minh là một trong ba anh em, đồng thời là ba vị tướng có công dẹp giặc dưới thời vua Hùng thứ 18, đã được phong thánh gồm Sơn Thánh Tản Vương và Cao Sơn Đại Vương.
4. Đền Cao Sơn
Cùng với Thần Thiên Tôn trấn giữ cửa ngõ vào vòng thành phía Đông, thần quý Minh trấn giữ cửa ngõ vào thành Nam, đức thánh Nguyễn trấn giữ cửa ngõ vào thành Bắc, thần Cao Sơn trấn giữ cửa ngõ Tây kinh thành Hoa Lư tạo nên Hoa Lư tứ trấn.
Đền Cao Sơn (ảnh: [email protected] Infomation Ninh Binh)
Theo như thần thần tích thì Cao Sơn đại vương là Lạc tướng Vũ Lâm, con thứ 17 vua Lạc Long Quân. Thần đã dạy bảo và giúp đỡ người dân làm ăn sinh sống đồng thời bảo vệ khỏi các thế lực phá hoại vì vậy vì vậy đã được Vua Đinh cho phép dân lập đền thờ để bảo vệ kinh đô từ hướng tây trên núi Đính.
Thánh Cao Sơn được thờ trong Đền (ảnh: dulichninhbinh247)
